بی‌طرف اما تاثیرگذار

کلمات کلیدی: اکونومیست، نیمه‌‌هادی‌‌ها، ریزتراشه‌‌ها،  تحقیق و توسعه، فناوری

تهیه و تنظیم: رضا احمدزاده

مقدمه

در بسیاری از ابزارهای دیجیتالی که روزانه با آن‌ها سروکار داریم، پردازنده‌‌‌‌هایی وجود دارند که جزء اصلی تشکیل‌دهنده آن‌ها ریزتراشه[1] محسوب می‌‌شوند. ارزش صنعت ریزتراشه‌‌ها که به‌نوعی به صنعت نیمه‌هادی‌ها نیز مربوط می‌شود، بالغ بر 550 میلیارد دلار برآورد شده است. ارزش بالای این صنعت درکنار اهیمت لجستیک آن، باعث شده توجه بسیاری از کشورها به آن جلب شود. اما دو مشکل اصلی صنعت نیمه‌هادی‌ها و به‌تبع آن، صنعت ریزتراشه‌‌ها را تحت تاثیر قرار داده است. اولین مشکل، کمبود تأمین این کالای حیاتی در دوران همه‌گیری کرونا است. البته کمبود تأمین نیمه‌هادی‌ها پیش از همه‌گیری نیز وجود داشته، اما بعد از همه‌گیری این مشکل بسیار تشدید شده است؛ زیرا اولا در دوران کرونا و قرنطینه سراسری، کارکنان صنعت نیمه‌هادی نمی‌‌توانستند دورکاری کنند و این امر سطح تولید این کالای مهم را کاهش می‌‌داد. ثانیا در دوران همه‌گیری و پس از آن، تقاضا برای کالاهای دیجیتال رشد زیادی یافت و این دو موضوع یعنی کاهش عرضه و افزایش تقاضا، موجب کمبود این کالای حیاتی در بازار شد. دومین معضل در تولید نیمه‌هادی‌ها این است که صنعت نیمه‌هادی‌ها و به‌تبع آن ریزتراشه‌‌ها به صحنه جدیدی برای رقابت بین شرق و غرب بدل شده است. در حال حاضر 80 درصد از ریزتراشه‌‌ها در آسیا و صرفا 20 درصد از آن در کشورهای غربی تولید می‌شوند. این امر موجب شده که در بسیاری از کشورهای غربی، دولت‌‌ها برنامه‌‌هایی برای گسترش این صنعت تدوین کنند. اهمیت این صنعت موجب شده اکونومیست در گزارشی با نام «بی‌‌طرف؛ اما تاثیرگذار» به تجربه موفق یک شرکت بلژیکی به نام آی ام ای سی یا آیمک[2] بپردازد.[3]

غول تحقیق و توسعه ریزتراشه‌ها

آیمک در حیطه‌‌ متفاوتی نسبت به سایر تولیدکنندگان ریزتراشه‌‌ها فعالیت می‌کند. این شرکت به طراحی یا تولید صنعتی ریزتراشه‌‌ها نمی‌‌پردازد. نقش این شرکت، تولید ایده برای کل این صنعت 550 میلیارد دلاری است. به‌عبارت‌دیگر، این شرکت یک مرکز بزرگ تحقیق و توسعه[4] در زمینه ریزتراشه‌‌ها و نیمه‌‌هادی‌‌هاست. 

از نکات قابل‌توجه اینکه این شرکت از نظر تکنولوژیک، بی‌طرف[5] مانده است. به این معنا که فعالیت اقتصادی این شرکت قابلیت انعطاف و سازگاری برای تکنولوژی‌‌های مختلف را دارد. مدل مالی این شرکت عملا امکان بی‌طرف ماندن تکنولوژیک این شرکت را فراهم آورده و هیچ دولت یا شرکت به‌خصوصی سهم بزرگی از این شرکت را در اختیار ندارد. دولت بلژیک 16 درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد و بزرگ‌‌ترین سهام‌‌دار آن است. همچنین هرکدام از شرکت‌‌های بزرگ سهام‌‌دار آیمک بیش از 4 درصد از سهام آن را در اختیار ندارند. تنوع[6] و محدودیت زمانی منابع درآمدی عملا این امکان و انگیزه  را برای این شرکت ایجاد کرده که از نظر تکنولوژی بی‌‌طرف بماند و تمرکز خود را بر روی تحقیق و توسعه تمام صنعت ریزتراشه‌‌سازی قرار دهد.

یکی از موفقیت‌‌های شرکت آیمک، توسعه لیتوگرافی[7] (پرینت لایه‌‌های ظریفی بر روی چیپ‌ها) با استفاده از اشعه قوی فرابنفش[8] است. این فرآیند، بسیار ظریف بوده و شامل لیزرهای قوی و قلع ذوب شده می‌شود. تحقیق و توسعه مربوط به این پروژه 20 سال طول کشیده و آیمک نقش اصلی را در این پروژه داشته است. شرکت آیمک علاوه بر اینکه مسئولیت تحقیق و توسعه این پروژه را بر عهده داشته، به نوعی نقش رابط را نیز بین شرکت‌‌های بزرگ و کوچک دخیل در این پروژه ایفا کرده است. شرکت‌‌های کوچکِ تولید کنندهِ ابزار،  قصد یافتن راهی برای حفظ مالکیت معنوی خود بدون دستبرد زدن آن از سوی شرکت‌‌های بزرگ را دارند. از طرفی شرکت‌‌های بزرگ تکنولوژی نیز نمی‌‌توانند بر روی ایده‌‌ی زمان‌بر و گرانی که ممکن است نتیجه ندهد  یا توسط تکنولوژی‌‌های جدید کنار زده[9] شود، سرمایه‌‌گذاری کنند. بی طرفی تکنولوژیک شرکت آیمک این امکان را برای همه طرف‌‌ها به وجود آورده که با یکدیگر کار کنند و این شرکت مالکیت معنوی همه طرف‌‌ها را در پروژه تضمین کرده است. به همین دلیل این انگیزه برای همه طرف‌‌ها وجود دارد که با این شرکت تحقیق و توسعه همکاری کنند. مدل مالی شرکت آیمک و بی طرفی تکنولوژیک آن باعث افزایش درآمد این شرکت شده است. درآمد سالانه این شرکت از سال 2010 تا سال 2020 دو برابر شده و به 678 میلیون یورو رسیده است.

نمودار1: درآمد سالانه آیمک به میلیون یورو

منبع: آیمک

نمودار 2: میزان تجارت نیمه‌هادی‌ها در هر کدام از زیر بخش‌های سنسور، آنالوگ، لوجستیک و حافظه (میلیارد دلار)

توضیحات: میزان تجارت نیمه هادی‌ها برای کاربردهای لجستیک نیمی از کل تجارت را در این بخش تشکیل می‌دهد. (آبی روشن) پس از آن کاربردهای این مواد در زمینه حافظه در رتبه دوم قرار دارد. کاربرد آن‌ها در زمینه حسگر (قرمز) و آنالوگ (خاکستری) در رتبه های سوم و چهارم قرار دارد. 

منبع: آیمک

راز موفقیت شرکت بلژیکی

در دنیای تکنولوژی، یک سیستم ایزوله بدون همکاری با رقبا و استفاده از ایده‌‌های آن‌ها، نمی‌‌تواند جواب‌‌گوی نیازهای روبه‌رشد مشتریان در جهان باشد. ایجاد فضای سالم به‌منظور همکاری با رقبا و به‌اشتراک‌گذاری محصولات و مالکیت معنوی آنها می‌‌تواند حاشیه سود بالاتری را برای بنگاه‌‌ها ایجاد کند. شرکت آیمک توانسته فضایی را ایجاد کند که ایده‌‌ها بتوانند در فضایی سالم ایجاد و به ارزش‌افزوده منجر شوند. علاوه بر این‌‌ها،  بی‌‌طرفی تکنولوژی این شرکت موجب گسترش بازار و در نتیجه رشد درآمدهای آن شرکت شده است. نکته قابل‌توجه اینکه، شرکت آی‌‌ام‌‌ای‌‌سی با طراحی یک مدل مالی غیرمتمرکز و عدم وابستگی به نهادهای مالی مختلف، موفق به حفظ بی‌‌طرفی تکنولوژیک شده است.